Gwallau yn yr ymgynghoriad

Roedd gwallau mawr yn y ffordd yr ymynghorwyd â rhieni yngylch dewis iaith addysg uwchradd yn ardal Gwendraeth a Dinefwr yn ôl grŵp y Blaid ar y cyngor. Yn ôl adroddiad ar ganlyniadau’r arolwg ymhlith rhieni, a anfonwyd at bob cynghorydd, llai na hanner y rhieni atebodd o gwbl. Dywedodd arweinydd grŵp y Blaid, Cyng Peter Hughes Griffiths, fod hyn yn sail hollol annigonol ar gyfer asesiad go iawn o ddymuniadau rhieni yn yr ardal.

Roedd y Blaid eisoes wedi beirniadu’r holiadur am gael ei drefnu ar frys, ac am fod yn aneglur, gan ddweud nad oedd y cyngor sir hyd yn oed wedi dilyn ei bolisi ei hun yn y ffordd y cyflwynwyd y cwestiwn. Mae’r Blaid bellach yn dweud fod y canlyniad yn profi yr oedden nhw’n iawn yn y lle cyntaf, ac mae’r Blaid wedi galw ar y cyngor, unwaith yn rhagor, i gynnal arolwg trylwyr a diffuant.

Dywedodd Cyng Hughes Griffiths, “Ar y cychwyn, gwrthododd y cyngor gynnal unrhyw fath o arolwg o gwbl, ac fe fynnon nhw basio cynnig yn y cyngor yn ymwrthod â’r syniad. Wedyn, dan bwysau o gyfeiriad Llywodraeth Cymru, fe ruthron nhw i gynnal arolwg ar sail holiadur gwallus na chyflwynodd y cwestiwn i rieni mewn ffordd deg nag eglur. Roedd llawer o rieni’n methu â deall beth oedd y cwestiwn a ofynnwyd iddyn nhw. ‘Sdim syndod o gwbl nad oes ond 40% wedi ymateb.

“Mae’r cyngor yn honni ei fod yn annog rhieini i ddewis addysg cyfrwng Cymraeg i’w plant; ond nid oedd y dogfennau a anfonwyd at rieini’n sôn am hynny o gwbl. Ni wnaed unrhyw ymdrech i hyrwyddo polisi’r cyngor; ond yn waeth na hynny, ni esboniwyd yr opsiynau i rieni yn glir ychwaith. Y canlyniad yw set o ffigyrau di-ystyr, a’r lle priodol iddyn nhw yw’r bin ailgylchu.”

Roedd Cyng Hughes Griffiths hefyd yn tynnu sylw at adroddiad diweddar Estyn yn y sir, gan ddweud, “Ymddengys fod y cyngor yn benderfynol o ruthro ymlaen gyda model ysgolion ‘dwyieithog’; model sydd wedi methu. Mewn un adroddiad yn ddiweddar, roedd Estyn wedi tynnu sylw penodol at rai agweddau o bolisi dwyieithrwydd un o’n hysgolion ‘dwyieithog’. Y gwir plaen yw fod model dwyieithrwydd y cyngor yn y rhan fwyaf o’n hysgolion uwchradd wedi methu’n llwyr, a dangoswyd hynny tro ar ôl tro. Mae’r model hwn wedi’i wrthod gan y rhan fwyaf o gynghorau yng Nghymru, sydd wedi cydnabod taw ysgolion Cymraeg yw’r unig ffordd effeithiol o symud ymlaen. Mae’r cyngor yn honni ei fod yn cefnogi’r iaith Gymraeg mewn addysg, ond mae’r honiad hwnnw yn gwbl groes i’r ffeithiau mewn ardaloedd helaeth o’r sir.”

Mae’r Blaid wedi galw am ail-feddwl sylfaenol ar ran y cyngor, gan ddweud y byddan nhw’n gwneud popeth o fewn eu gallu i atal gweithredu cynlluniau niweidiol y cyngor. Gorffennodd Cyng Hughes Griffiths trwy ddweud, “Rydyn ni wedi dweud o’r cychwyn cyntaf fod angen canfod gwir lefel y galw am addysg Gymraeg yn y sir. Ymddengys fod pob cyngor arall yng Nghymru’n gwybod yn iawn fod y galw yn fwy na’r ddarpariaeth a bod y galw’n dal i gynyddu. Ymddengys fod Sir Gâr yn ceisio celu ac atal y galw trwy gynnal ffug-arolygon i’w asesu. Nid ydyn nhw’n gwasanaethu’r sir na’r genedl, a byddwn yn ymladd bob cam yn erbyn eu cynigion.”