Dal i frwydro ar addysg

Mae grŵp Plaid Cymru ar Gyngor Sir Gâr wedi beirniadu unwaith yn rhagor agwedd y cyngor tuag at ail-drefnu ysgolion uwchradd yn ardaloedd Gwendraeth a Dinefwr. Er i’r Gweinidog Addysg roi sicrwydd clir fod y manylion yn fater i’r Cyngor Sir yn unig, mae arweinwyr y cyngor yn dal i honni eu bod yn dilyn cyfarwyddiadau a roddwyd iddynt gan Lywodraeth y Cynulliad.

Dywedodd Cyng John Edwards, “Allaf i ddim deall paham fod y Cyngor Sir yn rhuthro ymlaen gyda newidiadau mewn un ardal yn unig. Mae’n gwbl amlwg y bydd newidiadau mewn un ardal yn effeithio ar ardaloedd eraill, ac mae’n hurt i beidio ag ystyried y goblygiadau i’r sir gyfan. Dim ond trwy wneud hynny y gallwn sicrhau ein bod yn gweithredu yn y modd gorau i’r sir gyfan.”

Dywedodd arweinydd grŵp y Blaid yr oedd yn sioc iddo fe glywed rhai o’r sylwadau a wnaed, ymddengys, gan swyddogion y llywodraeth yng Nghaerdydd. “Dywedwyd wrth y cyngor,” meddai Cyng Peter Hughes Griffiths, “y gall y cyngor golli arian onibai ein bod yn rhuthro ymlaen fel hyn, oherwydd fod y llywodraeth yn rhoi arian i’r rhai sydd gyntaf i’r felin. Allaf i ddim credu y byddai Llywodraeth y Cynulliad yn penderfynu ei strategaeth ar gyfer buddsoddi mewn addysg ar sail pwy sydd gyntaf i gyflwyno cynlluniau, gan adael dim byd ar ôl i’r cynghorau olaf, a diystyru anghenion. Mae hynny’n ffordd gwbl annerbyniol o rannu cyllid.”

Cynghorwyr yn helpu busnesau

Cafodd grŵp o bobl sydd â busnesau yn Heol Awst gyfarfod â phedwar cynghorydd sir y Blaid sy’n cynrychioli Tref Caerfyrddin i drafod y newidiadau arfaethedig i drefniadau parcio yn Heol Awst. Trefnwyd y cyfarfod gan Gyng. Arwel Lloyd, Ward y De yn sgil pryderon a fynegwyd gan fasnachwyr ynghylch cynlluniau’r cyngor. Ar ôl y cyfarfod, dywedodd Cyng Lloyd, “Y brif neges a gefais i oedd fod y trefniadau presennol yn gweithio’n dda, nid oes unrhyw broblem, ac nid oes angen newid. Ymddengys taw’r unig reswm sydd gan y Cyngor dros newid y drefn yw ymgais i gynyddu incwm y Cyngor. Ond ymddengys i mi nad ydynt hyd yn oed wedi ystyried y gall cau un busnes o ganlyniad i’r cynllun arwain at fwy o golled o ran trethi busnes nag unrhyw incwm a ddaw o’r taliadau parcio.”

Mae cynlluniau’r cyngor sir, a gymeradwywyd gan y Bwrdd Gweithredol y llynedd, yn cynnwys cyflwyno tâl am barcio ar hyd Heol Awst. Ar hyn o bryd, caiff bobl parcio am amser cyfyngedig yn unig, ond nid oes dim tâl. Mae’r Cyngor hefyd yn bwriadu symud y safle tacsi i ddefnyddio rhan o’r arosfan bws. Y bwriad oedd cyflwyno’r newidiadau ar 1af Ionawr eleni, ond yn sgil ymgyrch gan Blaid Cymru ac eraill, cytunodd y Bwrdd Gweithredol i ohirio’r cynllun am flwyddyn.

Ychwanegodd Cyng Lloyd, “Fel mae pethau ar hyn o bryd, mae’r cynllun ond wedi cael ei ohirio, nid ei atal. Mae busnesau yn Heol Awst wedi bod yn dioddef yn ddiweddar am nifer o resymau. Nid yw’r diffyg parcio dros dro oherwydd y datblygiadau newydd ddim wedi helpu. Gyda’r dirwasgiad hefyd, mae llawer o fusnesau’n teimlo eu bod yn gweithredu ar yr ymylon o safbwynt ariannol, a gall unrhyw newid sy’n lleihau eu hincwm beri iddynt gau. Y mae perygl y bydd cynlluniau’r cyngor yn golygu fod llai o bobl yn dod i Heol Awst o gwbl – a gall hynny fod yn andwyol i rai busnesau.

"Mae’r cyngor yn dweud nad ydynt yn bwriadu codi ond 20c am barcio ar y cychwyn, ond dwi’n ofni nad yw hyn ond yn flaen y cyllell. Unwaith fod yr egwyddor wedi’i dderbyn, nid oes dim i rwystro’r cyngor rhag codi’r tâl bob blwyddyn, felly mae’n bwysig ein bod yn brwydro yn erbyn y cynlluniau. Byddaf i’n dal i gefnogi’r busnesau, ac yn gweithio gyda nhw i gyflwyno dadl yn gofyn i’r Bwrdd Gweithredol ailystyried ei benderfyniad. Fel y dywedodd un o’r bobl wrthym yn y cyfarfod, ‘Does dim byd yn bod ar y trefniadau presennol – pam fod angen eu newid?’”

Ad-drefnu addysg yn codi pryderon

Yn sgil cyfres o gyfarfodydd cyhoeddus llwyddiannus iawn ar addysg yn ardal Gwendraeth / Dinefwr, mae’r Blaid wedi datgan fod pryderon mawr ynghylch cynlluniau’r cyngor sir i ad-drefnu ysgolion uwchradd yr ardal. Dywedodd arweinydd y Blaid ar Gyngor Sir Gâr, Cyng Peter Hughes Griffiths, “Daeth llawer iawn o bobl i’n cyfarfodydd. Mynegwyd pryder mawr am gynigion y Cyngor, a dim ond ychydig iawn o bobl oedd yn gefnogol i’r cyngor. Roedd y pryderon mwya’n ymwneud â’r amserlen fer a’r ffordd y mae’r cyngor wedi dewis ystyried rhan yn unig o’r sir, yn hytrach na llunio cynllun cynhwysfawr.”

Dywedodd Rhodri Glyn Thomas AC, a fynychodd y cyfarfod yn Llangadog, yr oedd yn anfodlon â’r neges yr oedd y Cyngor Sir yn ei rhoi i bobl. “Clywsom bobl yn dweud fod y cyngor sir wedi dweud wrthynt nad oedd unrhyw ddewis wrth lunio’r cynlluniau. Ymddengys fod y cyngor sir wedi honni ei fod yn gweithredu yn unol â chyfarwyddyd gan Lywodraeth y Cynulliad. Fel AC, dwi wedi trafod hyn gyda’r Gweinidog Addysg, a gallaf ddweud yn gwbl bendant fod hyn yn anghywir.

"Mae Jane Hutt wedi bod yn glir iawn, gan ddweud wrthyf nad yw hi na’r un o’i swyddogion wedi rhoi unrhyw gyfarwyddyd i’r cyngor sir am natur manwl y cynlluniau. Mae hynny’n fater i’r cyngor sir yn unig – a dyna sut y dylai fod. Dwi ddim yn deall pam fod y cyngor sir mor benderfynol o gamarwain pobl ar hyn.”

Dywedodd AS Dwyrain Caerfyrddin, Adam Price, a fu mewn dau o’r cyfarfodydd, “Dwi’n falch iawn o weld sut mae grŵp y Blaid ar y cyngor sir yn dangos sut dylai ymgynghori weithio. Nid oedd ganddynt unrhyw rhag-canfyddiadau, dim cynlluniau i’w rhoi o flaen pobl; aethon nhw allan a gwrando. Cawsant ymateb da iawn i’r dull hwnnw o weithredu – ac roedd pobl yn dweud wrthyf pa mor wahanol oedd dull Plaid Cymru a dull y cyngor sir o weithredu. Mae addysg yn un o brif gyfrifoldebau’r cyngor sir, ac mae’n hanfodol rhoi ystyriaeth briodol i farn y bobl o’r cychwyn cyntaf. Mae paratoi ystod cyfyngedig o opsiynau a gofyn i bobl ddewis rhyngddynt ymhell o fod yn ymgynghoriad go iawn.”

Ar ôl cynnal tri chyfarfod, yn Cross Hands, Llangadog, a Rhydaman, bydd y Blaid bellach yn paratoi eu cynlluniau eu hunain ar yr opsiynau posib, a cheisio newid polisi’r cyngor o ganlyniad. Wrth wneud hynny, byddant yn cydweithio gyda llefarydd Addysg newydd y Blaid yn y Cynulliad, Nerys Evans AC, sydd â’i swyddfa yng Nghaerfyrddin.

Mae hi wedi addo cydweithrediad llawn i’r cynghorwyr, a dywedodd hi yr wythnos hon, “Dwi wedi codi’r mater hwn gyda Jane Hutt ar sawl achlysur, a bob tro mae’n dweud wrthyf taw mater i Sir Gâr yn unig yw’r manylion. Nid oes dim byd ym mholisïau Llywodraeth y Cynulliad sy’n gorfodi unrhyw gyngor i gau neu gyfuno ysgolion. Mae opsiynau eraill ar gael, a byddwn ni’n eu hystyried yn fanwl.”

Dywedodd Cyng Peter Hughes Griffiths wrth gloi, “Mae hyn wedi bod yn broses werthfawr iawn, a dwi’n meddwl fod pobl leol wedi dod i’r un casgliad. Mae’n ddull o ymgynghori y byddwn ni’n ei ddefnyddio eto yn y dyfodol. Rydym yn ddiolchgar iawn i bawb a ddaeth i’n cyfarfodydd – rhaid oedd y cyfanswm trsd 300 – a cheisiwn adlewyrchu’r holl safbwyntiau a fynegwyd yn ein cynigion ninnau.”